نقش موثر روغن امولسیون شونده ولک یاشیل شیمی در تامین نیاز سرمایی

به خواب رفتن درختان مرحله‌‌‌‌ای از تکامل گیاه است که در آن سرعت رشد گیاه به میزان زیادی کاهش یافته و گیاه وارد مرحله استراحت می­‌شود. به خواب فرو رفتن درخت باعث محافظت گیاه در برابر شرایط سختی مانند سرمای زمستان و تنش‌های شدید مثل خشکی می­‌شود. به عنوان مثال، درختان در اواسط پاییز برگ‌های خود را از دست می‌دهند و تنها با پوست و چوب سخت در برف و سرما زنده می‌مانند. در این شرایط فرآیندهای متابولیک درختان تا حد زیادی متوقف شده و درخت دیگر رشد یا تولید مثل نمی‌کند، تا زمانی که هوای معتدل بازگردد. در بهار برگ‌های جدیدی رشد می‌کنند و موجب تغذیه‌ی گیاه با استفاده از نور خورشید فراهم می‌شود تا گیاه بتواند رشد و تولید مثل را مجددا آغاز کند.

شروع فاز به خواب رفتن گیاه به واسطه‌ی روزهای کوتاه‌تر، دریافت نور کمتر و کاهش دما آغاز می‌شود. برگ‌های لطیف به راحتی در سرما یخ می‌زنند، بنابراین درختان برگ‌ریز برگ‌هایشان را از دست می‌دهند، منابع خود را برای تغذیه‌ی ریشه‌ها ذخیره می‌کنند و برای رشد برگ‌های جدید در بهار آماده می‌شوند. البته در بعضی شرایط خاص نیز گیاه ممکن است در اثر گرمای بسیار شدید یا خشکی تا زمانی که شرایط رشد مطلوب‌ فراهم گردد هم به خواب رود.


در فصل پاییز و کاهش دمای هوا، در آوندها و ريشه تمامی درختان خزان کننده هورمون بازدارنده رشد ترشح می شود. هورمون اسيد آبسیزیک (ABA) باعث توقف رشد رویشی و زایشی می­‌شود. این هورمون را می‏توان به عنوان هورمون تنش یا یک بازدارنده قوی در نظر گرفت زیرا گیاه آن را در هنگام بروز عوامل نامساعد محیطی از جمله شرایط خشکی، تنش­‌های محیطی، نزدیک‏ شدن فصل یخبندان یا دمای نامساعد ترشح می­‌کند. این هورمون در قسمت­‌های مختلفی از گیاه و از هنگام رشد جوانه بذری تا زمان خزان درختان تولید می­‌شود. ترشح این ماده در داخل گیاه باعث واکنش­‌هایی از جمله توقف در گل­دهی گیاهان، جلوگیری از رشد جوانه‌های انتهایی، بستن روزنه‏‌ها، ایجاد لایه جداکننده در محل دمبرگ، کمک به خواب رفتن جوانه­‌ها، کاهش تعرق، ریزش برگ‌‏ها و کاهش سرعت رشد گیاهان در شرایط دفاعی می­‌شود. بدین سبب این هورمون به عنوان محافظ گیاه در مقابل شرایط نامساعد محیطی شناخته شده است. اسيد آبسیزیک در شرایط گوناگون اثرات مختلفی دارد که به خواب رفتن گیاه همزمان با شروع سرما مورد تاکید در این مقاله است. اسید آبسیزیک با کوتاه شدن طول روز به مقدار زیادی در برگ­‌ها ساخته می­‌شود که همزمان با افزایش آن، میزان محرک‌­های رشدی در برگ­‌ها کاهش می­‌یابد و به دنبال آن تنفس در گیاه هم کاهش یافته وگیاه به تدریج به خواب رفته یا به عبارت دیگر گیاه وارد فاز رکود می‌شود.


برای از بین رفتن هورمون رکود درختان و بازگشت به رشد طبیعی، گیاه باید نیاز سرمایی خود را از دماهای مناسب (صفر تا هفت درجه سانتیگراد) دریافت کند. نیاز سرمایی درختان میوه، محدوده گسترده­ای دارد و از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است. اگر نیاز سرمایی یک گونه کم­تر از میزان مناسب تامین شود، هوای گرم می­تواند باعث پایان یافتن خواب زمستانی، گل­دهی زود هنگام و آسیب دیدن شکوفه‌­ها از هوای بسیار سرد در آغاز بهار شود. در صورتی که مدت زمان هوای سرد خیلی بیشتر باشد، گل­دهی به تاخیر افتاده، رشد نامنظم شده و در مواردی هم ممکن است تشکیل میوه کاهش یافته و یا به طور کامل میوه تشکیل نشود. تعداد تقریبی ساعت­های کمتر از ۷ درجه سلسیوس برای شکستن رکود برای انار، بادام و زیتون حدود 200 الی 300 ساعت، برای محصولات مختلف 1200 الی 1500 ساعت است و برای سیب و گلابی حدود 1300 ساعت می باشد. در مورد نیاز سرمایی در درختان میوه به خصوص پسته نیز بسته به نوع رقم متفاوت است. مثلا رقم اکبری به حدود 1200 ساعت، رقم اوحدی به حدود 900 ساعت، رقم احمد آقایی به حدود 700 ساعت و رقم كله قوچی به حدود 600 ساعت سرمای بین صفر تا هفت درجه نیاز دارند.


همانطور که ملاحظه می‌شود بحث نیاز سرمایی تقریبا برای همه درختان میوه مهم است ولی برای پسته از اهمیت دوچندانی برخوردار است. خواب زمستانه درختان میوه چندان جلب توجه نمی‌کرد تا آنکه سعی شد درختان مناطق معتدل (مثل پسته) در مناطق نیمه گرمسیري و یا حتی گرمسیري کاشته شوند، جایی که سرماي زمستان کوتاه است یا وجود ندارد. در مناطقی که زمستان گرم دارند، رکود با مدت زمان نامناسب یک مانع مهم براي تولید اقتصادي محصولات مناطق معتدله است.

به کار بردن روغن امولسیون شونده ولک یاشیل شیمی و اثر آن در تامین نیاز سرمایی درختانی که سرمای کافی دریافت نکرده­‌اند، مانند اعمال یک تنش ملایم است که ابتدا تبادلات گازی در گیاه به دلیل انسداد روزنه ها کاهش می یابد و سپس گیاه برای تنفس بهتر و تجزیه روغنی که روی منافذ تنفسی را پوشانیده سوخت و ساز خود را افزایش می دهد. در این زمان یک سری از واکنش­‌های زنجیروار، دمای آوندهای چوبی و آبکشی گیاه را بالا می‌­برند و درخت این گونه برداشت می­‌کند که چرخه زمستان­‌گذرانی به پایان رسیده است. به شکل تخصصی تر با افزایش سوخت و ساز، هورمون­‌های بازدارنده­ی رشد به خصوص هورمون اسید آبسیزیک که وظیفه خواب در گیاه را برعهده دارد تجزیه شده و باعث بیدار شدن درختان پسته می‌­شوند.

سمپاشی درختان با روغن امولسیون شونده ولک یاشیل شیمی برای درختان شرایطی را فراهم می­‌کند تا در مناسب­ترین زمان از خواب بیدار شده و بتوانند به موقع جوانه­‌های رویشی و زایشی تولید کنند.